Sự nguy hiểm khi trẻ nuốt phải nam châm

Giới thiệu

Đồ chơi nam châm có thể mang lại cho trẻ những trải nghiệm vui nhộn và có tính giáo dục. Tuy nhiên, loại nam châm có từ tính mạnh, còn được gọi là nam châm đất hiếm – nam châm neodymium (nam châm vĩnh cửu), có thể gây ra dị vật đường tiêu hóa với tổn thương nghiêm trọng nếu các bé lỡ nuốt vào.

Dị vật đường tiêu hóa là tai nạn hay xảy ra ở trẻ nhỏ, thường từ 6 tháng đến 3 tuổi. Nuốt phải nam châm là một tình trạng đặc biệt có thể đưa tới tỷ lệ mắc bệnh và tử vong cao, đặc biệt nếu nuốt phải nhiều nam châm hoặc nuốt đồng thời nam châm với dị vật kim loại khác. Do đó việc nhận biết sớm và xử trí, phòng ngừa đúng cách làm giảm đáng kể tỷ lệ mắc bệnh và tử vong.

             Các dạng nam châm vĩnh cửu (nam châm neodymium – nam châm đất hiếm)

Triệu chứng khi trẻ nuốt phải nam châm?

Phần lớn khi trẻ có dị vật đường tiêu hóa nói chung và hoặc nuốt nam châm nói riêng sẽ được đưa đến cơ sở y tế sớm ngay khi phụ huynh chứng kiến. Tuy nhiên chỉ có khoảng 1/2 trẻ là có triệu chứng tại thời điểm nuốt như cảm giác đau sau xương ức, tím tái, hay khó nuốt. Trong nhiều trường hợp, triệu chứng chỉ thoáng qua.

Sẽ nguy hiểm như thế nào khi trẻ nuốt phải nam châm?

So với việc nuốt một nam châm đơn lẻ, việc nuốt nhiều nam châm có nguy cơ cao chèn ép các quai ruột do lực hút lẫn nhau của chúng dẫn đến thiếu máu cục bộ, hoại tử, thủng, tắc nghẽn… đưa đến biến chứng viêm phúc mạc sau đó và có khả năng tử vong nếu không được điều trị kịp thời.

Nam châm có thể hút lẫn nhau qua nhiều lớp thành ruột/dạ dày

 
Việc nuốt đồng thời một nam châm và một dị vật có tính sắt từ khác, chẳng hạn như kim loại sắc nhọn hoặc pin, cũng có thể dẫn đến các biến chứng đáng kể. Nguy cơ gia tăng không chỉ liên quan đến tác động áp lực lên thành các quai ruột mà còn liên quan đến khả năng gây tổn thương bởi hóa chất do pin hoặc tổn thương rách/thủng với dị vật kim loại sắc nhọn đi kèm.

Cần làm gi khi trẻ nuốt nam châm?

- Khi phát hiện hoặc nghi ngờ trẻ nuốt phải nam châm, cần đưa trẻ đến cơ sở y tế ngay để được thăm khám và chụp Xquang.

- Bác sĩ cần xác định số lượng nam châm và thời gian giữa các lần nuốt. Điều này quan trọng vì thời gian giữa các lần nuốt càng lâu và số lượng nam châm nuốt vào càng nhiều thì nguy cơ biến chứng càng lớn.

(A) Hình ảnh nội soi của nam châm tạo thành một chuỗi. (B) X quang bụng cho thấy một chuỗi nam châm.
Hình ảnh nội soi cho thấy số lượng nam châm lớn hơn so với phim X quang, vì phim X-quang không chiếu nam châm theo hình ảnh ba chiều.

Phần lớn các trường hợp nuốt nhiều nam châm được xử lý bằng nội soi trong vòng 6 giờ sau khi nuốt, dựa trên thời gian di chuyển sinh lý bình thường trong ruột non. Phẫu thuật khẩn cấp khi bác sĩ nghi ngờ thủng trên lâm sàng hoặc X quang hoặc khi nội soi không lấy dị vật thành công.

    (A) Chuỗi nam châm được phát hiện chụp X-quang bụng, không có dấu hiệu thủng. (B) Hình ảnh thủng dạ dày do nam châm khi nội soi.
(C) Lấy nam châm qua nội soi. Bệnh nhân cần phải phẫu thuật để vá lỗ thủng ở cả dạ dày và ruột non.

Biến chứng

Các biến chứng thường gặp bao gồm thủng dạ dày hoặc ruột, thiếu máu ruột, xoắn ruột, viêm phúc mạc, nhiễm trùng… nhưng hiếm khi tử vong. Kích thước của nam châm ăn vào càng nhỏ và thời gian giữa các lần nuốt càng dài thì nguy cơ can thiệp phẫu thuật càng cao.

Phòng ngừa

Cũng như các trường hợp nuốt phải dị vật khác, phòng ngừa có vai trò quan trọng hàng đầu. Trẻ em và phụ huynh hoặc người chăm sóc trẻ nên được hướng dẫn về sự nguy hiểm của việc nuốt phải nam châm:

- Đảm bảo rằng các bé, bao gồm cả trẻ thanh thiếu niên, hiểu được nguy cơ nuốt phải nam châm và không bao giờ đặt nam châm gần miệng hoặc mũi của mình. Quan trọng phải giải thích rằng việc nuốt phải nam châm thường xảy ra một cách ngẫu nhiên khi đang chơi

- Nếu có bất kỳ nam châm đất hiếm nào trong nhà, hãy loại bỏ chúng. Nếu không, hãy giữ các sản phẩm có nam châm nhỏ hoặc lỏng lẻo ra xa tầm tay trẻ em. Lựa chọn tốt nhất là một hộp khóa ở nơi cao hoặc khó tìm thấy.

- Giám sát chặt chẽ trẻ em khi ai đó đang sử dụng nam châm.

- Nếu trẻ của bạn có đồ chơi có nam châm, cần thường xuyên kiểm tra và quan sát cẩn thận.

- Đưa trẻ đến cơ sơ y tế ngay khi nghi ngờ trẻ nuốt phải nam châm.

(A) Chuỗi nam châm trên màn hình huỳnh quang trong khi phẫu thuật. (B và C) Hình ảnh trong lúc phẫu thuật cho thấy thiếu máu cục bộ ở ruột do nuốt phải nam châm.
(D) Tổng cộng có 14 nam châm tạo thành chuỗi khi nuốt phải.

Nguồn:

** Nugud, A.A. MBBS, MRCPCH; Tzivinikos, Christos MD, MSc; Assa, Amit MD, MHA; Borrelli, Osvaldo MD, PhD; Broekaert, Ilse MD; Martin-de-Carpi, Javier MD, PhD; Deganello Saccomani, Marco MD, PhD; Dolinsek, Jernej MD, PhD; Homan, M.; Mas, Emmanuel MD, PhD; Miele, Erasmo MD, PhD; Thomson, Mike MD, PhD; Benninga, Marc A. MD, PhD;  The Gastrointestinal Committee of ESPGHAN. Pediatric Magnet Ingestion, Diagnosis, Management, and Prevention: A European Society for Paediatric Gastroenterology Hepatology and Nutrition (ESPGHAN) Position Paper. Journal of Pediatric Gastroenterology and Nutrition 76(4):p 523-532, April 2023.

** Lily Dokhanchi, "What parents should know about high-powered magnets", AAP News, 2023.