Câu nói nghẹn ngào của người phụ nữ trạc ngoài 50, với hai hàng nước mắt lăn dài trên làn da sạm đen đi vì nắng không khỏi khiến những Bác sĩ như chúng tôi cảm thấy xúc động và khắc khoải.
Đây chỉ là một trong vô vàn mảnh đời và câu chuyện của những bé bị bệnh lý võng mạc ở trẻ sinh non (ROP) mà chúng tôi, những người chăm sóc mắt cho các bé đã được trải nghiệm. Nó có thể bắt nguồn từ những nguyên nhân như cha mẹ chủ quan hoặc đôi khi quá trẻ không hiểu rằng ROP chỉ cần tái khám trễ 1 tuần cũng đủ khiến cho bệnh lý diễn tiến đến bong võng mạc (trường hợp xấu nhất là mù loà). Nguyên nhân khách quan hơn là vẫn có 1 tỉ lệ nhỏ ROP nặng, theo diễn tiến bệnh gây bong võng mạc hoặc kế đến phải nói đến là gánh nặng về kinh tế và xa cách về địa lý khiến cho cha mẹ không đủ chi trả cho những việc ăn ở, đi lại và tuân thủ theo lịch thăm khám tại Bệnh viện.
Tầm quan trọng của việc khám và sàng lọc ROP
Nếu có ai đó từng tìm kiếm “Giác quan nào là quan trọng nhất?” hoặc cụm từ “ Which sense is the most important? ” trên web thì không thiếu những bài viết cả về khoa học lẫn xã hội hay cả những bài viết mang tính cách lịch sử thể hiện về việc “Thị giác là giác quan quan trọng nhất của 1 đời người”.
Quả vậy, từ khi sinh ra đôi mắt phát triển mỗi ngày theo thời gian để nhận thức được những thứ sơ khởi như khuôn mặt của mẹ, của cha, về những người thương yêu bên cạnh, về cây cỏ, cuộc sống muôn sắc màu. Nên nếu một đứa trẻ từ những năm tháng đầu đời không được chăm sóc và bảo vệ đôi mắt, nó sẽ khiến cho cả một quãng đời dài sau đó chìm trong bóng đêm và không thể cảm nhận những điều đẹp đẽ đang hiện diện xung quanh; và, bệnh lý võng mạc trẻ sinh non (còn gọi là ROP) được phát hiện và chẩn đoán từ những năm 40 của thế kỉ 20 đã trở thành nguyên nhân hàng đầu gây mù loà ở trẻ em ở các nước đã phát triển và đang tăng dần lên tại các nước đang phát triển.
Sự không may mắn phải kể đến là số phận của những “đôi mắt” tại trường khiếm thị “Nguyễn Đình Chiểu”. Trong số nhiều trẻ tại đây, không thiếu những trẻ đã bị ROP thường là vào thời điểm mà việc tầm soát cũng như các liệu pháp điều trị cho bệnh chưa được tìm ra.
Nguyễn Đình Chiểu - ngôi trường đặc biệt dành cho trẻ khiếm thị
Cùng với việc thực hiện nhiều nghiên cứu tìm hiểu bệnh lý ROP sau đó mà thế giới nói chung, Việt Nam và tại Bệnh viện Nhi đồng 1 nói riêng đã triển khai việc tầm soát hiệu quả cũng như đưa vào thực hiện Quy trình tiêm thuốc AVASTIN, laser quang đông... đã và đang đạt được nhiều kết quả tích cực.
Những gì chúng ta có thể làm được?
Yếu tố ban đầu: Những Bác sĩ sơ sinh chuyên môn giỏi và giàu kinh nghiệm
Để đạt được khả năng nhìn tốt ở những trẻ bị ROP là cả một quá trình. Nó bắt đầu bởi đôi bàn tay tài giỏi của các bác sĩ Sơ sinh, những người gặp gỡ bé trong những giờ phút đầu đời. Công việc của họ vô cùng quan trọng và tinh tế, từ những việc như lựa chọn phương thức hỗ trợ oxy, và theo dõi lượng oxy cung cấp cho trẻ đến những việc điều trị nền tảng như thiếu máu, vàng da, hay bệnh lý nó đều đóng góp ít nhiều cho việc hình thành hay không bệnh lý ROP ở trẻ.
Bác sĩ sơ sinh chăm sóc cho trẻ
Quy trình tầm soát đều đặn, đúng đối tượng và thời điểm
Bé yêu ra đời một thời gian hay còn phải nằm lồng kính, nếu đến đúng thời điểm khoảng 3-4 tuần sau sinh sẽ được các Bác sĩ Mắt tại Bệnh viện Nhi đồng 1 tầm soát bệnh lý ROP một cách đều đặn. Dù bé có được sinh ở Bệnh viện Sản như Từ Dũ, Hùng Vương hay đâu đó xa xôi thì cha mẹ các bé hãy yên tâm rằng con mình đều được thăm khám nếu như có chỉ định khám điều trị cho bé. Việc thăm khám và tầm soát bệnh lý ROP còn được thực hiện tại các phòng khám Mắt của Bệnh viện Nhi đồng 1 với lịch khám diễn ra liên tục từ thứ 2 đến sáng thứ 7 (trong giờ hành chính)
Việc thăm khám ROP diễn ra đều đặn tại Bệnh viện Nhi đồng 1
Mô thức điều trị đa dạng và đạt hiệu quả cao
Ngoài ra, cùng với việc triển khai đề án AVASTIN cũng như thực hiện điều trị laser quang đông cho những bệnh nhi bị ROP mà đã giúp trẻ “gìn giữ được ánh sáng” cho cuộc đời mình.
Mở rộng quan hệ quốc tế, hội chẩn chuyên gia nước ngoài, điều trị ROP cả về những khía cạnh xã hội, kinh tế
Như đã nói ở trên, ROP vẫn có 1 tỉ lệ nhỏ các trẻ dù điều trị hợp lý nhưng vẫn có khả năng diễn tiến đến nặng. Một hành trình dài mở rộng quan hệ của Ban lãnh đạo bệnh viện cũng như các bác sĩ tại Đơn vị Mắt chúng tôi đã hợp tác cùng với những người bạn của Hội ROP VN mà tại đó mỗi tuần các trường hợp ROP nặng sẽ được hội chẩn với 1 chuyên gia võng mạc người Hà Lan, để nhằm tìm ra những phương thức điều trị tốt hơn cho các bé.
Bé con của người Bà trong chia sẻ đầu bài viết, nhờ có bác sĩ J.D thực hiện thành công cuộc phẫu thuật. Bé đã có thể “gìn giữ ánh sáng” của mình, và nằm an yên trong vòng tay bà ngoại.
Những điều mà bạn - là cha mẹ trẻ bị ROP làm được.
Chúng tôi hiểu với lòng yêu thương và lo lắng cho đôi mắt của con thơ, các bậc cha mẹ đã không khỏi vượt ngàn dặm xa xôi, có những trường hợp phải từ Hà Nội, hay gần hơn là cũng từ Cà Mau lặn lội chỉ để khám và điều trị mắt cho trẻ. Nhưng cha mẹ các bé thân mến, Cha/mẹ nên hiểu ROP là một bệnh lý động, diễn tiến bệnh có thể thay đổi hằng ngày cho đến hàng tuần, nên đôi khi chỉ cần một chút chủ quan của chúng ta đôi khi mang lại ảnh hưởng to lớn đến con thơ.
Vậy nên cha mẹ cần đưa trẻ đến khám ROP đúng theo lịch hẹn của Bác sĩ